Platni sistemi

---

1. Platni sistem, u najširem smislu, predstavlja skup sistema preko kojih se  vrši transfer novčanih sredstava.

Platni sistem ima jednu od osnovnih uloga za održavanje finansijske stabilnosti, budući da omogućava cirkulaciju novčanih sredstava. Stoga je stabilnost platnih sistema itekako važna za svaku ekonomiju.

Na osnovu Zakona o Centralnoj banci BiH u kojem stoji: „Osnovni zadaci Centralne banke koji se izvršavaju pod nadležnošću njenog Upravnog vijeća su: da potpomogne ili uspostavi i održava odgovarajuće platne i obračunske sisteme“,  Centralna banka Bosne i Hercegovine je uspostavila sisteme preko kojih se obavljaju međubankarska plaćanja u konvertibilnim markama u BiH.

Sistem međubankarskog kliringa i poravnanja je organizovan kroz dva platna sistema kojima upravlja Centralna banka BiH. To su sistemi žirokliring i bruto poravnanje u realnom vremenu.

Žirokliring sistem je sistem međubankarskog bilateralnog ili multilateralnog kliringa za transakcije u iznosu manjem ili jednakom 10.000,00 konvertibilnih maraka. Kliring se vrši u četiri dnevna ciklusa.

Bruto poravnanje u realnom vremenu, skr. BPRV (engl. RTGS) je sistem međubankarskog poravnanja koji se koristi za transkacije iznad 10.000,00 konvertibilnih maraka, a za niže iznose je opcionalno korištenje. U pitanju je sistem koji vrši poravnanje platnih naloga između učesnika u realnom vremenu tj. transakcije koje idu putem BPRV-a se izvršavaju odmah (ukoliko za njih postoji pokriće na računu za poravnanje).

U sistemu učestvuju učesnici koji imaju odobrenje za obavljanje poslova platnog prometa kao i Centralna banka Bosne i Hercegovine.

Centralna banka upravlja, kontroliše i nadzire rad oba sistema i nadgleda postupke učesnika u oba sistema.

Centralna banka Bosne i Hercegovine odigrala je važnu ulogu u reformi platnog prometa u BiH. Modernizacijom platnog prometa u 2001. godini došlo je do značajnih poboljšanja, što se ogleda u povećanju brzine transfera transakcija, smanjenju troškova i usvajanju evropskih standarda. Ta reforma je podrazumjevala da je platni promet iz tadašnjeg zavoda za platni promet prenio u komercijalne banke i Centralnu banku Bosne i Hercegovine. Ovom reformom je Centralna banka Bosne i Hercegovine uspostavila gore opisane sisteme, preko kojih se izvršavaju međubankarske platne transakcije. Početkom 2007. godine Bosni i Hercegovini je dodijeljen IBAN (International Bank Account Number). Uvođenjem međunarodnog standarda za numeraciju računa, bankama u Bosni i Hercegovini omogućeno je formalno uključivanje u sistem automatske obrade deviznih platnih naloga unutar Evropske unije (EU).

Centralna banka Bosne i Hercegovine kontinuirano radi na očuvanju stabilnosti platnih sistema, te je dostupnost istih na nivou cca 100%. Praćenje trendova i modernizacija istih je isto jedan od primarnih ciljeva, te je 2019. godine uspješno okončan i pušten u produkciju novi žirokliring sistem usklađen sa ISO 20022 i SEPA standardom.

Pouzdano funkcionisanje platnih sistema u zemlji omogućava da plaćanje između svih subjekata bude pravovremeno i efikasno, a kroz ovaj sistem godišnje se obavi više od 40 miliona transakcija u ukupnoj vrijednosti od preko 100 milijardi KM. Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/1058