Registri

---

1. Centralni registar kredita poslovnih subjekata i fizičkih lica u Bosni i Hercegovini sadrži podatke o kreditnim i drugim zaduženjima poslovnih subjekata i fizičkih lica kod učesnika u Registru. Pod poslovnim subjektom se podrazumijeva svaki subjekat kojem je dodijeljen jedinstveni identifikacioni broj (JIB). Fizičko lice je svako lice koje ima jedinstveni matični broj i fizičko lice nerezident/stranac koji posjeduje identifikacioni broj dodijeljen od strane nadležne poreske uprave. Učesnik u Registru je svaka banka, mikrokreditna organizacija, štedno-kreditna organizacija, leasing društvo, društvo za faktoring, svako društvo koje je pod ingerencijom nadležne entitetske agencije za bankarstvo, subjekat registrovan za plasiranje finansijskih sredstava koji je na vlastiti zahtjev uključen u Registar, kao i svaki drugi subjekat koji se bavi otkupom potraživanja koja su evidentirana u Registru. Registar kao jedinstvena baza podataka o kreditnim i drugim zaduženjima poslovnih subjekata i fizičkih lica služi za potpomaganje stabilnosti finansijskog sistema u Bosni i Hercegovini. Podaci u Registru su od koristi učesnicima prilikom izrade analiza boniteta i monitoringa, entitetskim agencijama za bankarstvo i Centralnoj banci za izrade analiza te sudovima, tužilaštvima, pravobranilaštvima, organima unutrašnjih poslova i policijskim agencijama za obavljanje poslova iz njihove nadležnosti utvrđene zakonom. Registar uspostavlja i vodi Centralna banka Bosne i Hercegovine kao elektronsku zbirku podataka o kreditnim i drugim zaduženjima poslovnih subjekata i fizičkih lica. Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/27

2. Podacima iz Registra može se pristupiti direktnim uvidom putem Interneta i u formi pojedinačnih izvještaja. Direktnim uvidom putem interneta, podacima u Registru mogu pristupiti Centralna banka Bosne i Hercegovine (bez naknade), učesnici u Registru (uz naknadu), entitetske agencije za bankarstvo, sudovi, tužilaštva, pravobranilaštva, organi unutrašnjih poslova i policijske agencije (bez naknade). Centralna banka Bosne i Hercegovine izdaje pojedinačne izvještaje iz Registra na osnovu pisanog zahtjeva zakonom ovlaštenih organa radi obavljanja poslova iz njihove nadležnosti utvrđenih zakonom. Banke, mikrokreditne organizacije, štedno-kreditne organizacije, leasing društva i društva za faktoring i svako drugo društvo koje je pod ingerencijom nadležne entitetske agencije za bankarstvo izdaje pojedinačne izvještaje iz Registra na osnovu podnesenog pisanog zahtjeva poslovnog subjekta ili fizičkog lica isključivo za zaduženja podnosioca zahtjeva. Podneseni pisani zahtjev poslovnog subjekta treba biti potpisan od ovlaštenog lica i ovjeren pečatom tog poslovnog subjekta. Podneseni pisani zahtjev fizičkog lica treba biti potpisan od strane tog fizičkog lica i sadržavati broj identifikacionog dokumenta i naziv organa koji ga je izdao. Centralna banka BiH na internet stranici objavljuje spisak institucija koje vrše izadavanje izvještaja.  Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/27

3. Za ažuriranje podataka u Centralnom registru kredita odgovorne su finansijske institucije koje dostavljaju podatke u Registar. Također, finansijske institucije svrstavaju klijente u određene kategorije, shodno legislativi koju donose nadležne institucije. Odlukom o Centralnom registru kredita poslovnih subjekata i fizičkih lica u Bosni i Hercegovini propisano je da su svi „učesnici u registru obavezni da podatke u Centralni registar kredita dostavljaju elektronski, najkasnije narednog dana od dana nastanka promjene podatka, u periodu od 08.00 do 16.00 sati“. Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/27

4. Jedinstveni registar računa poslovnih subjekata u Bosni i Hercegovini sadrži račune poslovnih subjekata u Bosni i Hercegovini koji platni promet u Bosni i Hercegovini obavljaju preko računa otvorenih u komercijalnoj banci i računa u Centralnoj banci Bosne i Hercegovine. Registar najviše pomaže komercijalnim bankama, poreskoj upravi i policiji i ostalim nivoima vlasti prilikom otkrivanja finansijskih struktura i transakcija koje kompanije i pojedinci mogu iskoristiti na nezakonit način, kao što su izbjegavanje plaćanja poreza i pranje novca. Jedan od ciljeva registra je da potpomogne rad platnih sistema.

Registar, također, pruža informacije svim pravnim i fizičkim licima koji naplatu svojih potraživanja moraju tražiti prinudnim putem preko ovlaštenih institucija. Registar uspostavlja i vodi Centralna banka Bosne i Hercegovine kao elektronsku zbirku podataka o računima poslovnih subjekata. Komercijalne banke i Centralna banka Bosne i Hercegovine podatke dostavljaju odmah nakon nastanka promjene na računu, a naročito podatke o otvaranju i zatvaranju računa, blokadi i deblokadi računa i promjeni glavnog računa. Banke odgovaraju za tačnost i blagovremenost dostavljenih podataka, a Centralna banka Bosne i Hercegovine odgovara za istovjetnost dostavljenih podataka. Podacima iz Registra se može pristupiti direktnim uvidom putem Interneta i u formi pojedinačnih izvještaja. Svi korisnici, izuzev Centralne banke Bosne i Hercegovine i komercijalnih banaka, izvještaje iz Registra mogu koristiti samo za vlastite potrebe i ne mogu ih dalje koristiti u druge svrhe, kao ni distribuirati.

Izvještaj o računu poslovnog subjekta sadrži:

1. Izvještaj o istoriji statusa računa poslovnog subjekta,
2. Izvještaj o računima poslovnog subjekta,
3. Izvještaj da poslovni subjekt nema evidentiran niti jedan račun u Jedinstvenom registru računa u BiH,
4. Izvještaj o računu poslovnog subjekta – glavni račun i
5. Izvještaj o promjeni glavnog računa poslovnog subjekta.

U cilju unapređenja platnih sistema, Centralna banka Bosne i Hercegovine izvršila je dogradnju Jedinstvenog registra računa poslovnih subjekata u Bosni i Hercegovini na novu platformu i sa novim funkcionalnostima, koja je počela sa radom 01.10.2018. godine. Umjesto ranijeg registra sa transakcijskim, dograđeni registar sadrži podatke svih računa poslovnih subjekata koji platni promet u Bosni i Hercegovini obavljaju preko računa otvorenih u bankama i Centralnoj banci Bosne i Hercegovine. 

Odlukom o Jedinstvenom registru računa poslovnih subjekata u Bosni i Hercegovini propisuje se način dostavljanja podataka, odgovornost banaka, te način izvještavanja o podacima iz Registra. Banke svakodnevno šalju podatke o promjenama podataka o računima, a jedan od tih podataka je i promjena statusa računa. Kada je riječ o statusu računa, račun u Registru može biti evidentiran kao ugašen, blokiran, aktivan i kao greška. Registar također daje informaciju o datumu i vremenu zadnje promjene statusa računa. Izvještaj o broju blokiranih računa kreira se prvog radnog dana u mjesecu iz Jedinstvenog registra računa sa stanjem na taj dan.

U Jedinstvenom registru računa ne postoji podatak o razlogu blokiranja računa niti o instituciji koja je blokirala najviše računa.

Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/28

5. Jedinstveni registar računa koji trenutno obuhvata račune poslovnih subjekata uspostavljen je i vodi se od strane Centralne banke Bosne i Hercegovine još od 2004. godine, dok se Centralni registar kredita za poslovne subjekte i fizička lica vodi od 2006. godine. Nadogradnjom već postojećeg registra, pored računa poslovnih subjekata, bila bi obuhvaćena i evidencija računa fizičkih lica. Ta evidencija podrazumijevala bi podatke o fizičkim licima i bankama u kojima imaju  otvorene račune. Na taj način zaokružio bi se davno započeti proces nadogradnje Jedinstvenog registra za fizička lica i poslovne subjekte i time značajno olakšao rad svim učesnicima u finansijskom sektoru.  Suzio bi se prostor za zloupotrebe u okviru finansijskog sektora, ubrzale procedure i štedjeli resursi.

Značaj registra računa fizičkih lica ogleda se u tome što bi zasigurno olakšao rad sigurnosnih agencija, pravosudnih i poreskih organa. Registar računa fizičkih lica na teritoriji BiH je izuzetno važan za efikasno funkcionisanje kompletnog bankarskog sektora. Osim što je posebno važan u borbi protiv nezakonitih aktivnosti, Jedinstveni registar predstavlja i nezamjenjiv mehanizam u suzbijanju finansiranja terorizma i pranja novca, olakšava identifikacije računa dužnika u poreskom i izvršnom postupku te drugim sudskim postupcima. Za stanovništvo to znači kraći put do ostvarivanja prava u sudskim postupcima kao što su brakorazvodne parnice, naplate alimentacije, izvršni i ostavinski postupci i slično.

Za bankarski sektor, registar računa fizičkih lica bi osigurao efikasniji proces naplate potraživanja.

Uspostavom registra bi se stekli uslovi da zakonom ovlašteni organi imaju besplatan pristup integralnim informacijama o računima fizičkih lica u Bosni i Hercegovini za cjelokupno ekonomsko područje, a radi obavljanja poslova u okviru njihove zakonske nadležnosti (sudovi, tužilaštva, porezni organi, Državna agencija za istrage i zaštitu i drugi zakonom ovlašteni organi).

6. Centralna banka Bosne i Hercegovine ima zakonski i pravni osnov kao i sve tehničke preduslove za uspostavljanje ovog registra. Od 2004. godine do danas, zakonska ovlaštenja Centralne banke nisu se mijenjala niti sužavala, te Centralna banka odluku o Jedinstvenom registru računa fizičkih lica može temeljiti na istom pravnom osnovu na kojem se temelje i sve druge važeće odluke vezane za registre koji su uspostavljeni i uspješno se vode već dugi niz godina u Centralnoj banci. Uspostavljanje svih registara, pa tako i registra računa fizičkih lica, svoje uporište ima u Zakonu o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine, čiji je jedan od osnovnih zadataka da potpomogne ili uspostavi i održava odgovarajuće platne i obračunske sisteme i da provodi radnje u pomaganju borbe protiv pranja novca, pomaže antiterorističke mjere i mjere protiv opstrukcije provođenja Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, koje se odnose na banke.

Kada je u pitanju trenutno stanje u BiH, Registar računa fizičkih lica, za područje Republike Srpske, uspostavljen je posljednjom izmjenom Zakona o unutrašnjem platnom prometu iz 2019. godine, pri čemu je ovaj registar za područje tog entiteta pod nadležnošću APIF-a. Slično rješenje predviđa i zakonodavni okvir u Federaciji BiH. Međutim, neupitna je potreba, opravdanost i značaj vođenja jedinstvenog registra za područje cijele BiH, za čije funkcionisanje Centralna banka Bosne i Hercegovine već ima obezbijeđene sve tehničke preduslove.

Centralna banka Bosne i Hercegovine ne osporava postojanje ovakvih registara na nivou entiteta, kao što je to slučaj i s registrima računa poslovnih subjekata. Međutim, jasno je da jedan entitetski zakon ne može ograničiti niti umanjiti ovlaštenja koja po Zakonu o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine ima ova institucija, tačnije entitetskim zakonima se ne mogu ograničiti i onemogućiti državni i drugi organi da obavljaju ili vrše svoje propisane nadležnosti, naročito kada se radi o ovim pitanjima koja su od izuzetnog značaja za sve učesnike u finansijskom sistemu i korisnike ovih podataka. Istovremeno, to ni na koji način ne predstavlja prenos nadležnosti sa entitetskog na državni nivo.