OSTALE FINANSIJSKE INSTITUCIJE


Metodološki osnov

Kompilacija i prezentacija Statistike Ostalih finansijskih institucija (OFI) se vrši u skladu sa osnovnim pravilima iz MMF-og Priručnika za monetarnu i finansijsku statistiku (MFSM 2000) i Vodiča za kompilaciju monetarne i finansijske statistike (2007). Korištenjem navedenih pravila i koncepata, te jedinstvenog pristupa za identifikovanje, klasifikovanje i knjiženje stanja finansijskih i nefinansijskih sredstava i obaveza finansijskog sektora promoviše se konzistentnost između podataka kreditora i dužnika na međunarodnom nivou, osigurava se konzistentnost sa drugim setovima makrostatistika i omogućava poređenje između zemalja. Statistika sektora OFI koju je CBBiH proizvela retroaktivno, sa početkom od 2006. godine, po novoj metodologiji MMF-a objavljena je u International Financial Statistics (IFS), izdanje za decembar 2011. godine, čime je i zvanično potvrđen kvalitet novoproizvedene statistike sektora Ostalih finansijskih institucija u BiH.
Monetarna statistika koju je publikovala CBBiH od avgusta 1997. do septembra 2011. godine je obuhvatala podatke Centralne banke BiH i banaka iz BiH. Počevši od podataka za oktobar 2011. godine monetarna statistika je proširena statistikom sektora Ostalih finansijskih institucija (OFI) u BiH, te su na taj način dostupni podaci za ukupan finansijski sektor u BiH, proizvedeni u skladu sa metodologijom MMF-a. Sektor OFI u BiH čine: osiguravajuća društva, investicioni fondovi, lizing društva, mikrokreditne organizacije, brokerske kuće i berze.
Statistika sektora OFI predstavlja novu statistiku koju kompilira i publikuje CBBiH, podaci su raspoloživi retroaktivno od 2006. godine, na godišnjem nivou. Statistika sektora Ostalih finansijskih institucija koju kompilira i publikuje Centralna banka BiH, proizvodi harmonizovane podatke o stanju finansijskih i nefinansijskih  sredstava i obaveza svih institucionalnih jedinica sektora OFI iz BiH, koje su osnovane u skladu sa važećim zakonskim propisima za sektor OFI, imaju sjedište i obavljaju svoje djelatnosti na teritoriji BiH.
   
Finansijski sektor u BiH

Finansijski sektor uključuje sve rezidentne institucije ili kvazi institucije koje su angažovane u finansijskom posredovanju ili vezanim dopunskim finansijskim aktivnostima. Finansijski sektor u BiH čine Centralna banka BiH, banke i ostale finansijske institucije (OFI).
Centralna banka BiH predstavlja monetarne vlasti u BiH, osnovana je 1997. godine, ciljevi i zadaci koje obavlja su definisani Zakonom o Centralnoj banci BiH (Sl. glasnik BiH br. 1/97, 29/02, 8/03, 13/03, 14/03, 9/05, 76/06).
Banke su institucije koje se bave prikupljanjem depozita i davanja kredita kao i drugim poslovima u skladu sa važećim entitetskim Zakonima o  bankama (Sl. novine Federacije BiH br. 39/98, 32/00, 48/01, 27/02, 41/02, 58/02, 13/03, 19/03 i 28/03 i Sl. glasnik Republike Srpske 44/03).
Razvojna banka Federacije BiH je definisana Zakonom o Razvojnoj banci Federacije BiH (Sl. novine Federacije BiH 37/08) kao posebna finansijska institucija i uključuje se u podatke monetarne statistike.
Ostale finansijske institucije (OFI) se bave finansijskim posredovanjem i pomažu funkcionisanju različitih segmenata finansijskog sistema, ne prikupljaju depozite, njihov rad je regulisan važećim entitetskim zakonima. Sektor OFI u BiH čine: osiguravajuća društva, investicioni fondovi, lizing društva, mikrokreditne organizacije, brokerske kuće i berze.

Izvori podataka

Za kompilaciju statistike sektora Ostalih finansijskih institucija (OFI) u BiH izvori podataka su sve institucije iz slijedećih podsektora: osiguravajuća društva, investicioni fondovi, lizing društva, mikrokreditne organizacije, brokerske kuće i berze. Na kraju 2010. godine 113 institucija iz sektora OFI u BiH je uključeno u redovnu sistematizovanu statistiku CBBiH. Broj institucija sektora OFI se mijenjao tokom prethodnih godina u skladu sa institucionalnim i statusnim promjenama.. 

Kompilacija i prezentacija podataka

Aktivnosti na pokretanju statistike sektora OFI su počele 2006. godine, postepenim uključivanjem u sistematizovanu statistiku navedenih podsektora, tako su formirane serije podataka od pet godina pošto je do 2010. godine statistika OFI sektora kompilirana na godišnjoj osnovi. Od juna 2011. godine je organizovano prikupljanje podataka sektora OFI na polugodišnoj osnovi sa tendencijom da pređe u kvartalnu statistiku po zahtjevu MMF-a, kad se obezbjede odgovarajući uslovi.
    Kompilacija podataka za izradu statistike sektora OFI od navedenih izvještajnih jedinica se vrši putem Izvještaja 4SR. Izvještaj 4SR predstavlja bilans stanja za određeni izvještajni period sačinjen prema metodologiji MMF-a. Ovaj izvještaj, po mogućnosti, bi trebao obuhvatiti podatke za sve jedinice u sektoru finansijskih institucija, osim depozitnih institucija koje su obuhvaćene Izvještajima 1SR i 2SR (Centralna banka BiH i sve banke iz BiH).
    Podaci se prikupljaju i dostavljaju Službi za statistiku monetarnog i finansijskog sektora Centralne banke BiH, u skladu sa dogovorenim rokovima, elektronskim putem u Excel formatu, a po potrebi i u drugom elektronskom formatu.
    Pored Izvještaja 4SR za određeni izvještajni period institucije sektora OFI dostavljaju Centralnoj banci BiH i kopije Bilansa stanja i Bilansa uspjeha za isti izvještajni period, sačinjenog u skladu sa važećom zakonskom regulativom u BiH, što omogućava djelomičnu provjeru tačnosti Izvještaja 4SR.
    Kompilacija standardnih izvještajnih formi bilansa stanja i konsolidovanih pregleda je organizovana kroz prvi i drugi nivo.

1.    Prvi nivo kompilacije podrazumijeva prikupljanje podataka putem
standardne izvještajne forme 4SR o stanju sredstava i obaveza pojedinačnih izvještajnih jedinica. Slijedeća faza je agregiranje izvještajnih jedinica u podsektorske bilanse stanja. Podsektorski bilansi sadrže detaljne podatke o stanju finansijskih i nefinansijskih sredstava i obaveza određenog podsektora: osiguravajućih društava, investicionih fondova, lizing društava, mikrokreditnih organizacija, brokerskih kuća i berzi. Daljim agregiranjem svih podsektorskih bilansa proizvodi se bilans ukupnog sektora OFI.
    2. Drugi nivo kompilacije podrazumijeva konsolidaciju podataka iz
sektorskog bilansa stanja u konsolidovani  pregled sektora OFI. Konsolidovani pregled sektora OFI nastaje konsolidacijom međusobnih potraživanja i obaveza institucionalnih jedinica sektora OFI. Konsolidovani pregled sektora OFI u BiH se ne publikuje zbog uočenih propusta u vezi sa sektorizacijom u Izvještajima 4SR, uz napomenu da će se u budućnosti raditi na tom da se zvanično i objave kosolidovani podaci  sektora OFI.
    Diseminacija podataka se vrši putem web stranice CBBiH za ukupan sektor OFI u BiH a takođe i za svaku podgrupu posebno, počevši od podataka objavljenih u decembru 2011. godine. Podaci će se takođe prezentovati u publikacijama koje priprema CBBiH.

Revizija podataka

Revizija publikovanih podataka se vrši prvog narednog izvještajnog perioda u slučaju dostave novih korigovanih informacija i podataka od izvještajnih jedinica i metodoloških promjena u procedurama kompilacije bilansa stanja i konsolidovanih pregleda.
Revidirani podaci se označavaju fusnotom kojom se objašnjava nastala promjena. Revizija podataka u serijama podataka se vrši od momenta nastanka promjene koja je rezultirala promjenom u seriji podataka ako postoje uslovi za to.
Ako dođe do promjene u prezentaciji kao što je: publikovanje novog indikatora, instrumenta ili slično istorijska serija podataka se revidira od momenta uvođenja novog indikatora ako postoje odgovarajući uslovi za to.

Pravila, koncepti i principi za kompilaciju bilansa stanja i konsolidovanih pregleda.

    U procesu kompilacije standardne izvještajne forme 4SR (bilansa  stanja) za sektor OFI  i konsolidovanih pregleda poštuju se ista pravila i koncepti kao i za statistiku monetarnog sektora koja su dostupna na web stranici CBBiH, u okviru foldera Statistika/Finansijski sektor u BiH/Monetarna statistika/Uputstvo za kompilaciju i prezentaciju statistike monetarnog i finansijskog sektora na osnovu standardnih izvještajnih formi.
 
Klasifikacija aktive i pasive po finansijskim instrumentima u standardnim izvještajnim foramama

Okvirnu strukturu bilansa stanja Centralne banke (1SR), banaka (2SR) i OFI (4SR), čine slijedeći finansijski instrumenti. Zavisno od vrste izvještajne jedinice određeni instrumenti će se pojaviti u izvještaju:
Aktiva
Monetarno zlato i SDR-specijalna prava vučenja,
Valuta i depoziti,
Hartije od vrijednosti osim dionica,
Krediti (zajmovi),
Dionice i ostali vlastiti kapital,
Tehničke rezerve za osiguranja,
Finansijski derivati,
Ostala potraživanja,
Nefinansijska aktiva
Pasiva
         Novac u opticaju
         Depoziti uključeni u novčanu masu
         Depoziti isključeni iz novčane mase
         Hartije od vrijednosti, izuzev dionica, uključene u novčanu masu
         Hartije od vrijednosti, izuzev dionica, isključene iz novčane mase
         Krediti
         Tehničke rezerve osiguranja
         Ostala pasiva
         Dionice i drugi kapital

Detaljnije objašnjenja o karakteristikama finansijskih instrumenata kao i izvještajni obrasci su dostupni na web stranici CBBiH, folder Statistika/folder Finansijski sektor/Nova metodologija/Uputstvo za kompilaciju i prezentaciju monetarnog i finansijskog sektora na osnovu standardnih izvještajnih formi / Izvještajne forme 1SR, 2SR, 2SR prošireni i 4SR.

Klasifikacija institucionalnih jedinica u sektore za izradu standardnih izvještajnih formi

Institucionalne jedinice se razlikuju prema svojim ekonomskim ciljevima, funkcijama i djelovanju te se grupišu u sektore sa sličnim karakteristikama.
Institucionalne jedinice se klasifikuju  u standardnim izvještajnim formama u sektor nerezidenata i rezidentne sektore:
a) Sektor  Nerezidenti (svi nerezidentne institucionalne jedinice se uključuju zbirno u poziciju nerezidenata u okviru određenog finansijskog instrumenta),
b) Rezidentni sektori (sve rezidentne institucionalne jedinice se klasifikuju u okviru određenog finansijskog instrumenta u skladu sa dole navedenim objašnjenjem)su:
-Finansijske institucije čine: Centralna banka, ostale depozitarne institucije banke, ostale finansijske institucije, osiguravajuća društva i penzioni fondovi, ostali finansijski posrednici, osim osiguravajućih društava i penzionih fondova, finansijski posrednici,
-Nefinansijske institucije se dijele na:
­    Javne nefinansijske institucije koje kontroliše i osniva država, sa najmanje 50% učešča, a obavljaju djelatnosti od opšteg interesa;
­    Privatne (ostale) nefinansijske institucije, koje se bave proizvodnjom i prodajom dobara i usluga za potrebe tržišta su u većinskom privatnom vlasništvu pravnih ili fizičkih lica i obavljaju djelatnosti u cilju sticanja dobiti,
-Vlada, koja se dijeli na:
    Centralna vlada, za izradu monetarne statistike Centralne banke, u centralnu vladu se uključuju Institucije na nivou Bosne i Hercegovine, vlade entiteta Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske, vlada Brčko distrikta Bosne i Hercegovine, Fondovi socijalne sigurnosti na nivou entiteta;
    Lokalna vlada, za izradu monetarne statistike Centralne banke, lokalna vlada u Bosni i Hercegovini uključuje vlade kantona i opštine.
Za pravilnu klasifikaciju sektora vlade u Bosni i Hercegovini u Standradnim
izvještajnim formama koristi se Uputstvo o klasifikaciji budžetskih korisnika i vanbudžetskih fondova u Bosni i Hercegovini, koje je pripremila Služba za statistiku monetarnog i finansijskog sektora Centralne banke BiH.
-Stanovništvo ili domaćinstva mogu sačinjavati jedna ili više osoba koje sopstvenim ili zajedničkim radom ostvaruju prihode prodajom roba ili usluga na tržištu, troše stečeni prihod i dijele mjesto stanovanja. Sektor stanovništva uključuje pojedince, kućne radinosti, samostalne zanatske radionice, samostalne trgovinske radnje, itd.,
-Neprofitne institucije su na usluzi stanovništvu i  nemaju za osnovni cilj sticanje profita, iako profit mogu ostvariti kroz obavljanje djelatnosti. Ovaj sektor uključuje: humanitarne organizacije, vjerske organizacije, sportske klubove, političke partije, sindikalne organizacije, privredne komore, itd.
 U standardnim izvještajnim formama, pozicije koje se odnose na stanovništvo i neprofitne institucije koje služe stanovništvu prikazane su zajedno kao Ostali rezidentni sektori.

Diseminacija podataka

Podaci statistike sektora OFI koju proizvodi Centralna banka BiH, na osnovu nove metodologije MMF-a za monetarnu statistiku objavljuju se mjesečno u „International Finanancial Statistics - IFS“, počevši od izdanja za decembar 2011. godine. Podaci sektora OFI se objavljuju na web stranici CBBiH, folder Statistika/Finansijski sektor u BiH/Sektor OFI, počevši od decembra 2011. godine i u publikacijama CBBiH.

Sadržaj tabela koje se objavljuju na web stranici CBBiH za Sektor Ostalih finansijkih institucije (OFI) dat je ukratko u tekstu koji slijedi:
 
Tabela 1.   Bilans stanja Ostalih finansijskih institucija (OFI) BiH

Bilans stanja Ostalih finansijskih institucija (OFI) u BiH predstavlja agregirani bilans stanja svih podsektorskih bilansa stanja i to osiguravajućih društava, investicionih fondova, lizing društava, mikrokreditnih organizacija, brokerskih kuća i berzi, sastavljen u skladu sa standarnom klasifikacijom finansijskih instrumenta preporučenom od MMF-a, na kraju određenog izvještajnog perioda. Na kraju 2010. godine 113 institucija sektora OFI je bilo uključeno u Bilans stanja OFI BiH. Kod prezentacije bilansa stanja akcenat je dat na finansijske instrumente za razliku od konsolidovanih pregleda kod kojih je akcenat na sektorima. Za konsolidaciju institucija sektora OFI u BiH  nisu stečeni uslovi uslijed propusta u sektorizaciji u Izvještajima 4SR. Ovi propusti bi trebali biti eliminisani ubuduće što će omogućiti konsolidaciju unutar sektora OFI i prema ostalim sektorima. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive u agregiranom Bilansu stanja Ostalih finansijskih institucija (OFI) BiH, veći u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.
    Dodatak Bilansu stanja Ostalih finansijkih institucija (OFI) BiH, je dat u Excel sheetu,  Prilogu 1.a 4SR - Bilans stanja ostalih finansijskih institucija BiH, sa detaljnijom valutnom i sektorskom strukturom finansijskih instrumenata, detaljnije u tekstu koji slijedi.

Prilog 1a.  4SR – Bilans stanja ostalih finansijskih institucija

    Dodatak uz Tabelu 1. je Prilog 1a. kojim se prezentuju analitički podaci o valutnoj i sektorskoj strukturi pojedinačnih finansijskih instrumenta u agregiranom bilansu stanja ostalih finansijskih institucija. Za pravilnu klasifikaciju finansijskih instrumenta pri sastavljanju Izvještaja 4SR, izvještajne jedinice sektora OFI treba da koriste Uputstvo  za kompilaciju i prezentaciju monetarnog i finansijskog sektora na osnovu standardnih izvještajnih formi, objavljeno na web stranici CBBiH, folder Statistika/folder Finansijski sektor/Nova metodologija/ gdje su takođe objavljeni obrasci standardnih izvještajnih formi 1SR, 2SR, 2SR prošireni i 4SR. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive veći u izvještaju 4SR u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.
 
Tabela 2.  Bilans stanja Osiguravajućih društava BiH

    Bilans stanja osiguravajućih društava BiH predstavlja agregirani bilans stanja svih osiguravajućih društava iz BiH, sastavljen u skladu sa metodologijom MMF-a. Ovaj bilans obezbjeđuje harmonizovane  podatke na nivou BiH. U podatke Bilansa stanja osiguravajućih društava na kraju decembra 2010. godine je uključeno 15 osiguravajućih društava sa sjedištem u Federaciji BiH i 11 osiguravajućih društava sa sjedištem u Republici Srpskoj. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive u Bilansu stanja osiguravajućih društava koje publikuje CBBiH veći u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.
 
Tabela 3.   Bilans stanja Investicionih fondova BiH 

    Bilans stanja investicionih fondova iz BiH predstavlja agregirani bilans stanja svih investicionih fondova iz BiH, sastavljen u skladu sa metodologijom MMF-a. Ovaj bilans obezbjeđuje harmonizovane  podatke na nivou BiH. U podatke Bilansa stanja investicionih fondova na kraju decembra 2010. godine je uključeno 15 investicionih fondova sa sjedištem u Federaciji BiH i 17 investicionih fondova sa sjedištem u Republici Srpskoj. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive u Bilansu stanja Investicionih fondova BiH veći u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.
 
Tabela 4.   Bilans stanja Lizing društava BiH

    Bilans stanja lizing društava iz BiH predstavlja agregirani bilans stanja svih lizing društava iz BiH, sastavljen u skladu sa metodologijom MMF-a. Ovaj bilans obezbjeđuje harmonizovane  podatke na nivou BiH. U podatke Bilansa stanja lizing društava na kraju decembra 2010. godine je uključeno 8 lizing društava sa sjedištem u Federaciji BiH i 1 lizing društvo sa sjedištem u Republici Srpskoj. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive u Bilansu stanja Lizing društava BiH veći u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.
 
Tabela 5.  Bilans stanja Mikrokreditnih organizacija BiH

    Bilans stanja mikrokreditnih organizacija BiH predstavlja agregirani bilans stanja svih mikrokreditnih organizacija iz BiH, sastavljen u skladu sa metodologijom MMF-a. Ovaj bilans obezbjeđuje harmonizovane  podatke na nivou BiH. U podatke Bilansa stanja Mikrokreditnih organizacija na kraju decembra 2010. godine je uključeno 17 mikrokreditnih organizacija sa sjedištem u Federaciji BiH i 7 sa sjedištem u Republici Srpskoj. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive u Bilansu stanja Mikrokreditnih organizacija BiH veći u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.
 
Tabela 6.  Bilans stanja Brokerskih kuća BiH

Bilans stanja brokerskih kuća BiH predstavlja agregirani bilans stanja svih brokerskih kuća iz BiH, sastavljen u skladu sa metodologijom MMF-a. Ovaj bilans obezbjeđuje harmonizovane  podatke na nivou BiH. U podatke Bilansa stanja Brokerskih kuća na kraju decembra 2010. godine je uključeno 14 brokerskih kuća sa sjedištem u Federaciji BiH i 6 sa sjedištem u Republici Srpskoj. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive u Bilansu stanja brokerskih kuća BiH veći u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.
 
Tabela 7.  Bilans stanja berzi  BiH

Bilans stanja berzi BiH predstavlja agregirani bilans stanja berze u Sarajevu i berze u Banja Luci, sastavljen u skladu sa metodologijom MMF-a. Ovaj bilans obezbjeđuje harmonizovane  podatke  berzi na nivou BiH. Važno je napomenuti da su iznosi Ukupne aktive/Ukupne pasive u Bilansu stanja berzi BiH veći u odnosu na ukupnu aktivu/ukupnu pasivu bilansa stanja koje navedene izvještajne jedinice sektora OFI sastavljaju u skladu sa važećom zakonskom regulativom za iznose Rezervisanja za kreditne gubitke i Akumuliranu amortizaciju kojim se ne umanjuje aktiva već se evidentiraju na strani pasive, u okviru stavke Ostala dugovanja u skladu sa metodologijom MMF-a.