Autorski tekst guvernera za "Oslobođenje": Obavezna rezerva – instrument monetarne politike CBBiH

Obavezna rezerva – instrument monetarne politike CBBiH

Obavezna rezerva je instrument monetarne politike Centralne banke Bosne i Hercegovine kojim se komercijalne banke, u skladu sa članom 36. Zakona o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine, obavezuju da dio depozita drže na računu rezervi kod Centralne banke Bosne i Hercegovine. Znači, radi se o sredstvima banaka, odnosno deponenata koji drže depozite kod komercijlanih banaka (građani, preduzeća, država). Jedna od funkcija obavezne rezerve jeste upravljanje likvidnošću u bankarskom sistemu i uticaj na kreditne aktivnosti banaka. Banke samostalno upravljaju viškom obavezne rezerve i na to Centralna banka Bosne i Hercegovine nema direktan uticaj.

Osnovica za obračun obavezne rezerve trenutno iznosi cca 2,8 milijardi KM. Banke već duži niz godina drže značajna sredstva iznad propisanog nivoa. Glavni razlog zbog kojeg komercijalne banke drže značajna sredstva iznad nivoa obavezne rezerve su podzakonski akti entitetskih agencija za bankarstvo koji nalažu povećanu likvidnost banaka.

Trenutno stanje sredstava iznad obavezne rezerve iznosi cca 3,4 milijarde KM, što implicira da komercijalne banke u Bosni i Hercegovini trenutno na računima kod Centralne banke drže cca 6,2 milijarde KM.

Od početka 2020. godine do danas, prosječna obavezna rezerva je iznosila 2,7 milijardi KM, dok je višak obavezne rezerve iznosio 2,8 milijardi KM. Od 31.5.2020. godine, kada je zabilježena najniža obavezna rezerva, do 30.4.2021. godine, obavezna rezerva je povećana za cca 142 miliona KM, što znači da je depozitna osnova porasla za cca 1,42 milijarde KM.

Svi depoziti koji su, zbog nervoze usljed zatvaranja ekonomije i banaka, povučeni tokom aprila i maja 2020. godine (530 miliona KM), vraćeni su i uz to, depoziti su povećani za dodatnih 890 miliona KM. Izvori finansiranja banaka su stabilni i pandemija nije imala značajne negativne efekte kada su u pitanju depoziti.

Svi ovi podaci ukazuju na to da su komercijalne banke izuzetno likvidne i nemaju potrebe za dodatnim likvidnim sredstvima. Kreditni rast je usporen, kako na strani ponude tako i na strani potražnje za kreditima. Iz navedenih razloga dodatna likvidnost bankama ne bi bila poželjna i bila bi kontraproduktivna. Proizvela bi dodatne troškove za komercijalne banke koje bi, po automatizmu, taj trošak prebacile na svoje klijente. Posljedica prebacivanja bi bio rast kamatnih stopa na kredite ili rast provizija i naknada koje komercijalne banke obračunavaju svojim klijentima. U sadašnjim ekonomskim uslovima kojim je izloženo stanovništvo i realni sektor zemlje, ovakva vrsta odluke Centralne banke Bosne i Hercegovine bi bila zaista kontraproduktivna.

Upravno vijeće Centralne banke Bosne i Hercegovine će, poštujući odredbe Zakona o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine i analizirajući situaciju na tržištu, donositi odluke o izmjenama politike obavezne rezerve kada se za istim ukaže realna potreba. Trenutni podaci ukazuju na to da je stopa obavezne rezerve od 10% u potpunosti adekvatna.