Devizne rezerve

---

1. Devizne rezerve predstavljaju deviznu aktivu (imovinu) monetarnih vlasti (najčešće centralne banke određene države). Centralna banka Bosne i Hercegovine upravlja deviznim rezervama Bosne i Hercegovine.

Na koji način će se devizne rezerve koristiti zavisi od monetarne politike koja se implementira u konkretnoj zemlji. Izbor monetarne politike određuje i djelovanje centralne banke, pa tako i sistem upravljanja, namjene odnosno korištenje deviznih rezervi.  Generalno, devizne rezerve mogu uključivati strana sredstva plaćanja u gotovini, devizne depozite u bankama, vrijednosne papire stranih vlada u stranoj valuti, zlato i posebna prava vučenja Međunarodnog monetarnog fonda.

Iako u teoriji ne postoji jedinstveni stav o optimalnom nivou deviznih rezervi, u praksi se koristi set indikatora za procjenu minimalnog nivoa potrebnog za održavanje platnobilansne pozicije zemlje. Najčešće korišteni indikatori su sljedeći:

• Tromjesečno pokriće uvoza zemlje – što predstavlja osiguranje od potencijalnih šokova na tekućem računu zemlje,

• Minimum 20% pokrivenosti monetarnog agregata M2, jer se time održava povjerenje javnosti u domaću valutu,

• Pokriće svih dužničkih obaveza zemlje koje dospijevaju u narednih dvanaest mjeseci, čime se osigurava izmirenje vanjskih obaveza zemlje u slučaju prekida kapitalnih priliva u zemlju iz inostranstva.

• Centralna banka Bosne i Hercegovine koristi ARA metriku MMF-a koja je neka vrsta standarda. ARA indikator adekvatnosti deviznih rezervi (akronim od engleskog naziva Assessing Reserve Adequacy -  procjena adekvatnosti deviznih rezervi) je razvijen od strane MMF-a nakon velike ekonomske krize iz 2008. godine. Predstavlja ponderisani prosjek kratkoročnog eksternog duga, ostalih obaveza prema inostranstvu, izvoza i šireg monetarnog agregata M2 (kao aproksimacije za kratkoročna domaća likvidna sredstva) kao potencijalnih izvora odliva deviznih rezervi zemlje, koji predstavlja referentnu vrijednost u odnosu na koju se poredi nivo deviznih rezervi. Suština je da centralna banka treba da raspolaže odgovarajućim deviznim rezervama koje pokrivaju sve potencijalne prethodno pobrojane izvore odliva deviznih rezervi izražene jednim sveobuhvatnim indikatorom. Preporučeni nivo deviznih rezervi iznosi od 100 do 150 procenata u odnosu na ARA indikator. Danas se nalazi u širokoj upotrebi kao jedan od ključnih indikatora adekvatnosti deviznih rezervi.

Centralna banka Bosne i Hercegovine koristi devizne rezerve kao podršku domaćoj valuti, što proizlazi iz odredbi aranžmana valutnog odbora kao odabranog modela monetarne politike, u skladu sa Zakonom o Centralnoj banci.Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/14

2. Zakonom o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine je propisano da je jedan od osnovnih zadataka Centralne banke Bosne i Hercegovine, koji se izvršava pod nadležnošću njenog Upravnog vijeća, da drži i upravlja službenim deviznim rezervama, prvenstveno na siguran način, a da se potom vodi principima likvidnosti i profitabilnosti. Centralna banka Bosne i Hercegovine investira devizne rezerve prvenstveno u vrijednosne papire država eurozone najvišeg kreditnog rejtinga i depozite u odabranim centralnim bankama u eurozoni, Banku za međunarodna poravnanja (Bank for International Settlements – BIS), kao i odabranim poslovnim ino bankama visokog kreditnog rejtinga, vodeći računa o ograničenjima ulaganja u svaki pojedinačni instrument, svaku pojedinačnu zemlju i pojedinu poslovnu banku. Pored navedenog, u portfoliju deviznih rezervi Centralne banke Bosne i Hercegovine, u manjem obimu, zastupljeno je i monetarno zlato.

Imajući u vidu da Centralna banka Bosne i Hercegovine posluje po principu valutnog odbora, te da je domaća valuta KM vezana za euro, razumljivo je da se u euru drži daleko najveći dio deviznih rezervi Centralne banke Bosne i Hercegovine. Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/14

3. Centralna banka Bosne i Hercegovine ne može koristiti devizne rezerve ni u kojim okolnostima za neke druge svrhe izuzev za Zakonom propisanu namjenu. To nije novac Centralne banke Bosne i Hercegovine. Devizne rezerve su imovina Centralne banke Bosne i Hercegovine, koja je nastala na osnovu obaveza. Obaveze Centralne banke Bosne i Hercegovine su gotovina u opticaju, račun rezervi banaka kod Centralne banke i depoziti internih deponenata (prvenstveno vlade). Povjerenje u domaću valutu počiva na vjerovanju deponenata da će svaka novčanica i kovanica u njihovom vlasništvu, na njihov zahtjev, kupiti istu količinu eura, kao u prošlosti, i da se taj omjer neće mijenjati ni u budućnosti. Isti princip je na snazi kada komercijalne banke drže sredstva na računu rezervi kod Centralne banke Bosne i Hercegovine, ili kad vlada, na primjer, drži depozite kod Centralne banke Bosne i Hercegovine zbog servisiranja vanjskog duga koji dospijeva na naplatu. Održavanje deviznog kursa fiksnim prema euru je jedan od najvećih doprinosa koje Centralna banka Bosne i Hercegovine može dati stabilnosti sistema. Svaka percepcija potencijalnog narušavanja valutnog odbora bi imala nesagledive negativne posljedice po Bosnu i Hercegovinu. Više na: https://cbbh.ba/Content/Read/14

4. Neto strana aktiva predstavlja iznos za koji je pokriće monetarne pasive neto deviznim rezervama  veće od 100% i to je osnovni indikator poštivanja pravila valutnog odbora. Teoretski, centralna banka u aranžmanu valutnog odbora mora imati pokriće svojih monetarnih obaveza u deviznim rezervama u visini od bar 100%. U praksi, neophodno je i veće pokriće kako povjerenje u valutni odbor i nezavisnost centralne banke ne bi bili narušeni usljed promjena u fer vrijednosti deviznih rezervi. Pokriće iznad minimalnog, odnosno neto strana aktiva, imaju ulogu da amortizuju šokove usljed promjena tržišne vrijednosti finansijskih instrumenata u koje su devizne rezerve investirane.